Een meer een realistische blik op het verleden
Er gaat geen dag voorbij of in de krant valt wel een bericht te lezen over de slechte staat van ons onderwijs. De werkdruk van de leerkrachten is te hoog, de leerlingen zitten onder de les op hun mobiele telefoon te kijken en er heerst op het schoolplein een pestcultuur. Aanstaande onderwijzers, vroeger heetten ze kwekelingen, kunnen amper nog behoorlijk spellen en vermenigvuldigen en delen lukt ook al niet goed meer. Vier vijfde delen door drie twaalfde, daar hadden wij op de lagere school geen moeite mee, maar dat gaat nu menig onderwijzer en leerling boven de pet. O, ja boven de hoody.
Ik kan ook wel de tegenwerpingen bedenken die de ernst relativeren. Breuken worden niet meer gebruikt die zijn uit de tijd. Spellen hoeft niet. Op elke computer zit een spellingscontrole. Trouwens nadenken en goed formuleren is straks ook niet meer een vereiste. Dat doet een kunstmatige intelligent programma of robot wel voor de mens.
Zulke tegenwerpingen zullen een bejaarde allesbehalve overtuigen en zo kan hij volharden in zijn opvatting dat het vroeger allemaal een stuk beter was. Wanneer hij met zijn leeftijdsgenootjes de (lagere) school verliet dan waren ze goed opgeleid en wisten ze zich ordentelijk te gedragen. Ja, ja hoe minder men van geschiedenis afweet, hoe comfortabeler het verleden aanvoelt.
Maar veel problemen waarmee wij nu kampen, vinden juist hun oorsprong in verkeerde beslissingen of onverantwoorde verwaarlozing in het verleden en dat geeft te denken. De extreem lage rente die de ECB de Europese Centrale Bank ons oplegde en dat deed om een faillissement van Italië te voorkomen, leidt nu tot ernstige problemen bij het bedrijfsleven. Wat zien wij voorts? Hoge woningprijzen die voor vele niet op te brengen zijn. Met als resultaat een vlucht uit de Randstad. Misschien hebben wij daar straks een Lelylijn aan te “danken.” Waardoor Heerenveen uitgroeit tot een tweede Lelystad. Want er geldt een natuurwet, dat een verkeerde beslissing onvermijdelijk gevolgd wordt door een opeenstapeling van fouten.
Gedroegen wij ons vroeger zo beschaafd? Vanuit een machtspositie bepaald niet. Vaak eiste de leiding meer dan een onderdanig met twee woorden spreken. Hoe vaak waren juist vrouwen niet daarvan de dupe. De “me too” beweging waar wij nu mee te maken hebben, is daarop een reactie.
Onder invloed van het heden, waaraan je je doorlopend ergert, wordt het verleden ongemerkt steeds paradijselijker ingekleurd. Maar het lager onderwijs van vlak na de Tweede Wereldoorlog was in werkelijkheid belabberd. Overvolle klassen met jeugd die door de oorlog vrijgevochten was geraakt en moeilijk in het gareel gebracht kon worden. Voorts gebrek aan lesmateriaal, leerboeken waren er amper en schoolschriften waren schaars. Wat mijn persoontje betreft, ik heb schrijven geleerd in het stenen tijdperk, zo zeg ik altijd. Op een lei met een griffel. Pas in de vierde klas waren er genoeg kroontjespennen pen en papier beschikbaar. Mijn broer die na de oorlog na de H.B.S ging, moest het in de eerste klas doen zonder een enkel schoolboek.
Wie niet verder leerde en alleen lager onderwijs had “genoten” om met veertien jaar al aan het werk te gaan, kon amper uit zijn woorden komen. Zeker als hij die aan papier toevertrouwde. Dat hinderde ook niet, want velen schreven nooit meer wat. Geen brief, geen verzoekschrift of wat dan ook. Hoogstens een ansichtkaart met daarop een H.G. Jan. Hartelijke groeten van Jan, want met meer tekst was een ansichtkaart met een postzegel van 2 cent onvoldoende gefrankeerd.
Mocht wat ik hierboven schreef niet voldoende zijn voor mijn generatiegenoten om het verleden minder rooskleurig bij te stellen, dan heb ik nog een bewijsstuk in handen dat hen moet overtuigen. Dat is een brief die ik toevallig aantrof tussen enkele paperassen uit mijn KvK tijd begin jaren tachtig. Het was geen in de haast geschreven persoonlijk brief maar een zakelijke schrijven waarover was nagedacht. Ik heb hem gekopieerd om deze verder af te handelen. Dat soort schriftelijke verzoeken kregen wij toen regelmatig waarin beargumenteerd werd, dat men een (tijdelijke) ontheffing kreeg. Want om een bedrijfje te kunnen beginnen had je allerlei vakdiploma’s nodig. Anders was je onrechtmatig bezig.
Deze brief was van een man die een bestaan zocht in de bloemisterij. Een branche die adverteerde met de slogan: “Zeg het met bloemen.” Die algemeen bekende slogan gebruikten de bloemisten al vanaf 1930 en was niet zelfbedacht maar overgenomen uit de VS. Nu zouden wij “Say it with flowers” niet meer vertalen, want nu is een tekst pas wervend in de reclame als hij in het Engels is opgesteld.
Deze pakkende slogan werd daar in 1917 gelanceerd door Henry Penn, voorzitter van de bloemistenvereniging en Patrick O’Keefe directeur van een reclamebureau. Die leus sloeg zelfs zo goed aan dat hij gebruikt werd als titel van verscheidene liedjes.
In plaats van een aanzoek mondeling of met een liefdesbrief te doen, verbloemde je dat met een boeket bloemen. Dat had veel meer effect op de aangebedene dan dat soort emotionele uitingen. Maar om iets gedaan te krijgen van een instantie kon je je zaak niet bepleiten met een bos bloemen, dat is omkopen. Daarvoor hoort de aanvrager een verzoekschrift in te dienen. Zoals deze werkloze man die graag een ventvergunning wou krijgen. Van hem geen bloemrijke taal, het schrijven ging hem daarvoor te slecht af. Desondanks kreeg hij die vergunning vast wel en begon hij als venter aan een bestaan dat hopelijk over rozen ging. Want hij kan het best gebracht hebben van venter tot een welgestelde bloemenhandelaar. Zo onwaarschijnlijk is dat niet. Elke economische crisis levert nieuwe geslaagde ondernemers op en zijn ongeletterdheid was daarbij geen beletsel. Ik kwam ook in andere bedrijfsklassen ondernemers tegen die alleen dankzij hun secretaresse een fatsoenlijk epistel konden opstellen!
Deze brief hielp toen iemand aan een ventvergunning en die helpt mij nu aan een realistische blik op het verleden.
Leeuwarden 2023